Çocuk sahibi olmak, birçok çiftin hayatında en önemli hedeflerden biridir. Ancak bazı sağlık problemleri, doğal yolla gebelik elde etmeyi güçleştirebilir.
Erkek kaynaklı kısırlık sebeplerinden biri de azospermi olarak bilinir. Azospermi, erkeğin menisinde hiç sperm bulunmaması durumudur.
Azospermi Nedir?
Azospermi, erkeğin ejakülatında yani menisinde mikroskop altında yapılan incelemede hiç sperm hücresine rastlanmaması durumudur. Normalde sağlıklı erkeklerde meninin her mililitresinde milyonlarca sperm bulunur. Ancak azospermi hastalarında bu sayı sıfırdır.
Bu durum toplumda her 100 erkeğin yaklaşık 1’inde görülür. Kısırlık problemi yaşayan erkekler arasında ise oran %10’a kadar çıkar.
Azosperminin Nedenleri
Azospermi, iki ana grupta incelenir:
1. Obstrüktif Azospermi (Tıkanıklığa Bağlı)
Sperm üretimi normaldir, ancak sperm kanalları tıkalı olduğu için meniye ulaşamaz. Tıkanıklık doğuştan olabileceği gibi sonradan enfeksiyon, travma veya ameliyatlara bağlı da gelişebilir.
2. Non-obstrüktif Azospermi (Üretim Bozukluğuna Bağlı)
Testislerde sperm üretimi yeterli değildir ya da hiç yoktur. Hormonal bozukluklar, genetik problemler, inmemiş testis, kemoterapi veya radyoterapi bu duruma yol açabilir.
En sık nedenler şunlardır:
- Genetik bozukluklar (örneğin Y kromozomu mikrodelesyonları)
- Hormon yetersizlikleri
- Varikosel (testis damar genişlemesi)
- Testis tümörleri veya geçirilmiş ameliyatlar
- Çocuklukta geçirilen ateşli hastalıklar, kabakulak orşiti
- Çevresel faktörler (radyasyon, toksinler, ilaçlar)
Belirtileri Nelerdir?
Azospermi genellikle belirti vermez. Erkekler çoğunlukla çocuk sahibi olamadıkları için yapılan tetkikler sırasında bu durumdan haberdar olurlar. Nadiren hormonal bozukluğa bağlı olarak cinsel isteksizlik, ereksiyon sorunları, testislerde küçülme veya göğüslerde büyüme gibi şikâyetler eşlik edebilir.
Azospermi Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis için öncelikle semen analizi (sperm testi) yapılır. En az iki farklı testte sperm bulunmaması azospermi tanısı koydurur.
Ardından nedenini anlamak için şu incelemeler yapılır:
- Hormon testleri (FSH, LH, testosteron)
- Genetik testler (karyotip analizi, Y kromozomu mikrodelesyon testi)
- Ultrason ve doppler (testis yapısı ve kanalları incelemek için)
- Testis biyopsisi (sperm üretiminin olup olmadığını anlamak için)
Azospermi Olan Kişi Çocuk Sahibi Olabilir mi?
Günümüzde gelişen yardımcı üreme teknikleri sayesinde azospermi erkeklerin de baba olabilmesi mümkündür. Ancak bu, azosperminin nedenine bağlıdır.
1. Obstrüktif Azospermi Durumunda
Sperm üretimi normal olduğu için testislerden veya kanallardan alınacak spermler ile çocuk sahibi olunabilir. Bu hastalarda başarı oranı oldukça yüksektir.
2. Non-obstrüktif Azospermi Durumunda
Sperm üretimi az ya da hiç yoktur. Ancak gelişmiş cerrahi yöntemlerle testislerin belirli bölgelerinden tek tük de olsa canlı sperm bulmak mümkün olabilir.
Azospermi Tedavi Yöntemleri
Azospermi tedavisinde amaç, mümkünse doğal sperm üretimini artırmak ya da cerrahi yöntemlerle testislerden sperm elde etmektir.
1. İlaç Tedavisi
Hormonal bozukluğa bağlı azospermi varsa, hormon tedavileri ile sperm üretimi yeniden başlayabilir. Bu yöntem her zaman sonuç vermez, ancak bazı hastalarda menide sperm çıkışı sağlanabilir.
2. Mikro TESE (Mikroskopik Testiküler Sperm Ekstraksiyonu)
Non-obstrüktif azospermide en sık kullanılan yöntemdir. Ameliyat mikroskobu altında testis dokusu incelenir ve sperm üretiminin olduğu bölgelerden örnekler alınır. Böylece en küçük odaklardan bile sperm bulunabilir.
Avantajı: En ileri vakalarda bile %30-50 oranında sperm bulma şansı vardır.
3. PESA, TESA, MESA
Tıkanıklığa bağlı azospermide kullanılan yöntemlerdir. İnce iğneler veya küçük cerrahi girişimlerle testis ya da epididimden sperm alınır.
4. Yardımcı Üreme Teknikleri ile Kullanım
Testislerden elde edilen spermler, laboratuvar ortamında yumurtalarla döllendirilir. Burada en sık kullanılan yöntem mikroenjeksiyon (ICSI)’dur. Tek bir sperm bile olsa, yumurtanın içine enjekte edilerek döllenme sağlanabilir.
Başarı Oranları
- Obstrüktif azospermide sperm bulma oranı neredeyse %100’dür.
- Non-obstrüktif azospermide ise mikro TESE ile sperm bulma şansı %30-50 arasındadır.
- Bulunan spermlerle yapılan tüp bebek tedavisinde başarı, kadının yaşı ve yumurta kalitesine de bağlıdır.
Alternatif Yöntemler
Eğer testislerden hiç sperm bulunamazsa, çiftlerin çocuk sahibi olabilmesi için alternatifler vardır:
- Sperm donasyonu: Yasal olarak Türkiye’de yasak olsa da bazı ülkelerde uygulanmaktadır.
- Evlat edinme: Sosyal olarak birçok çiftin tercih ettiği bir yoldur.
Azospermi ve Psikolojik Etkiler
Azospermi tanısı, erkekler üzerinde ciddi psikolojik baskı yaratabilir. Toplumdaki “erkeklik” algısı, baba olamama korkusu ve tedavi sürecindeki belirsizlikler depresyona ve özgüven kaybına yol açabilir. Bu nedenle tedavi sürecinde psikolojik destek de büyük önem taşır.
Azospermi, erkeklerde sperm hücresi bulunmaması anlamına gelir ve kısırlığın önemli sebeplerinden biridir. Ancak günümüzdeki tıbbi ve teknolojik gelişmeler sayesinde, azospermi hastaları da çocuk sahibi olma şansına sahiptir. Özellikle mikro TESE gibi yöntemlerle testislerden canlı sperm elde edilip, mikroenjeksiyon tekniğiyle gebelik sağlanabilmektedir.
Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA
ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI
WhatsApp