Cinsel istek, hem kadınlarda hem erkeklerde hormonlar, psikolojik durum, ilişki kalitesi ve genel sağlık gibi birçok faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkan karmaşık bir süreçtir. “Cinsel isteksizlik” ya da tıbbi adıyla “libido düşüklüğü”, kişinin cinsel ilişkiye yönelik arzu, düşünce veya motivasyonunun azalması durumudur.
Bu durum geçici olabileceği gibi, uzun süre devam ettiğinde yaşam kalitesini, özgüveni ve ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Cinsel isteksizlik, yalnızca fiziksel bir problem değil; biyolojik, psikolojik ve sosyal unsurların etkileşimiyle oluşan çok boyutlu bir durumdur.
Cinsel İstek Nedir?
Cinsel istek, insanın biyolojik olarak üreme dürtüsünü temsil etse de yalnızca fiziksel bir tepki değildir. Duygusal yakınlık, zihinsel uyarılma, hormon dengesi ve sosyal etkenler bu isteği şekillendirir. Sağlıklı bir cinsel yaşam, bedensel sağlığın yanı sıra ruhsal dengede de önemli bir rol oynar. Ancak bazı durumlarda bu istek azalabilir veya tamamen kaybolabilir.
Cinsel İsteksizliğin Türleri
Cinsel isteksizlik farklı biçimlerde ortaya çıkabilir:
- Birincil (primer) isteksizlik: Kişi ergenlikten itibaren cinsel istek hissetmemiştir. Bu durum genellikle psikolojik veya hormonal nedenlerle ilişkilidir.
- İkincil (sekonder) isteksizlik: Kişi daha önce cinsel istek duyarken sonradan bu isteğini kaybetmiştir. En sık görülen tür budur.
- Durumsal isteksizlik: Belirli bir partnerle veya belirli koşullarda isteksizlik yaşanır.
- Genel isteksizlik: Kişi tüm koşullarda, tüm partnerlere karşı isteksizdir.
Cinsel İsteksizliğin Fiziksel Nedenleri
Cinsel isteği etkileyen fiziksel faktörler oldukça çeşitlidir. Hormon dengesizlikleri, kronik hastalıklar, ilaç kullanımı ve yaşam tarzı alışkanlıkları bunların başında gelir.
1. Hormon Dengesizlikleri
Cinsel isteğin en önemli belirleyicilerinden biri hormonlardır.
- Testosteron eksikliği: Erkeklerde testosteron düşüklüğü libido kaybının en sık nedenidir. Kadınlarda da testosteron azlığı cinsel isteği azaltabilir.
- Östrojen eksikliği: Kadınlarda menopoz döneminde östrojen seviyesinin düşmesi vajinal kuruluk, ağrılı ilişki ve isteksizlik oluşturur.
- Tiroid hastalıkları: Tiroid hormonlarının az veya fazla çalışması da cinsel isteği doğrudan etkiler.
2. Kronik Hastalıklar
- Diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, böbrek ve karaciğer hastalıkları vücudun enerji dengesini ve hormon üretimini bozarak cinsel isteği azaltabilir.
- Nörolojik hastalıklar (örneğin Parkinson, multipl skleroz) sinir iletimini etkileyerek uyarılma mekanizmasını zayıflatabilir.
3. İlaç Kullanımı
Bazı ilaçlar cinsel isteği doğrudan bastırabilir.
- Antidepresanlar (özellikle SSRI grubu),
- Tansiyon ilaçları,
- Doğum kontrol hapları,
- Hormon tedavileri,
- Bazı sakinleştirici ve ağrı kesiciler libido düşüklüğüne yol açabilir.
4. Yaşam Tarzı Faktörleri
- Sigara, alkol ve uyuşturucu: Bu maddeler kan dolaşımını bozarak cinsel organlara yeterli kan akışını engeller.
- Yetersiz uyku: Uyku eksikliği testosteron üretimini düşürür.
- Dengesiz beslenme ve obezite: Fazla kilo, hormon dengesini bozar ve özgüveni azaltır.
Cinsel İsteksizliğin Psikolojik Nedenleri
Cinsel isteğin azalmasında psikolojik faktörler genellikle en belirleyici unsurlardır. Stres, kaygı, depresyon ve ilişki sorunları çoğu zaman fiziksel nedenlerden daha etkili olabilir.
1. Stres ve Yorgunluk
Günlük yaşamın temposu, iş baskısı, maddi kaygılar ve sorumluluklar bedeni olduğu kadar zihni de yorar. Kronik stres, vücudun kortizol seviyesini yükselterek testosteron üretimini baskılar. Bu durum hem kadınlarda hem erkeklerde isteği azaltır.
2. Depresyon ve Kaygı Bozuklukları
Depresyon, yaşamın genelinde olduğu gibi cinsellikte de isteksizlik yaratır. Ayrıca depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar da yan etki olarak cinsel isteği bastırabilir.
3. Travmatik Deneyimler
Cinsel taciz, tecavüz veya geçmişte yaşanan olumsuz cinsel deneyimler, bilinçaltında cinselliğe karşı korku veya tiksinti oluşturabilir. Bu durum profesyonel psikolojik destek olmadan genellikle düzelmez.
4. Düşük Benlik Saygısı ve Vücut Algısı Bozukluğu
Kişinin kendini çekici bulmaması, bedeninden utanması ya da kilo, yaş gibi faktörlerden dolayı özgüven eksikliği yaşaması, cinsel isteğin azalmasına yol açar.
5. İlişki Sorunları
Partnerle yaşanan iletişim problemleri, güvensizlik, aldatma, kıskançlık veya duygusal uzaklık da cinsel isteği zedeler. Cinsellik, yalnızca fiziksel bir eylem değil, duygusal bağın bir yansımasıdır. Bu bağ zayıfladığında libido da düşer.
Kadınlarda ve Erkeklerde Cinsel İsteksizlik Farklı mı Görülür?
Cinsel isteksizlik her iki cinsiyette de görülür, ancak nedenleri ve belirtileri farklılık gösterebilir.
- Kadınlarda: Hormonal değişiklikler (menopoz, doğum sonrası dönem, adet döngüsü), duygusal tatminsizlik ve partnerle iletişim eksikliği daha belirleyici olur. Ayrıca vajinal kuruluk ve ağrılı ilişki de isteği azaltabilir.
- Erkeklerde: Genellikle stres, yorgunluk, performans kaygısı, testosteron düşüklüğü ve ereksiyon problemleriyle bağlantılıdır.
Cinsel İsteksizlik Tanısı Nasıl Konulur?
Cinsel isteksizlik tanısı konulmadan önce, altta yatan nedenlerin belirlenmesi gerekir. Bu süreç hem fiziksel hem psikolojik değerlendirmeyi kapsar.
- Ayrıntılı hasta öyküsü: Kişinin yaşam tarzı, ilaç kullanımı, stres düzeyi, ilişki durumu ve cinsel geçmişi sorgulanır.
- Fiziksel muayene: Hormonal bozukluklar veya kronik hastalık belirtileri incelenir.
- Kan testleri: Testosteron, östrojen, prolaktin ve tiroid hormonları ölçülür.
- Psikolojik değerlendirme: Gerekirse psikiyatrist veya psikolog desteği alınır.
Cinsel İsteksizliğin Tedavisi
Tedavi, nedenine göre belirlenir ve genellikle çok yönlüdür.
1. Hormon Tedavileri
Hormonal dengesizlik varsa, eksik hormonun yerine konması (örneğin testosteron replasmanı veya östrojen tedavisi) etkili olabilir.
2. Psikoterapi
Bireysel terapi, çift terapisi veya cinsel terapi, özellikle stres, kaygı veya ilişki problemleri kaynaklı isteksizlikte son derece faydalıdır.
3. İlaç Tedavisi
Gerekli durumlarda doktor kontrolünde libido artırıcı ilaçlar, dopamin agonistleri veya antidepresan değişiklikleri yapılabilir.
4. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Düzenli egzersiz yapmak
- Sağlıklı ve dengeli beslenmek
- Uyku düzenine dikkat etmek
- Alkol ve sigaradan uzak durmak
- Stres yönetimi teknikleri (meditasyon, nefes egzersizleri) uygulamak
cinsel isteğin yeniden kazanılmasına yardımcı olur.
Cinsel İsteksizliği Önlemek İçin Öneriler
- Partnerle açık ve dürüst iletişim kurmak
- Cinsel yaşamı monotonluktan uzak tutmak
- Ortak ilgi alanları geliştirmek
- Gerektiğinde profesyonel yardım almaktan çekinmemek
- Vücudu tanımak ve cinselliği bir görev değil, paylaşım olarak görmek
Cinsel isteksizlik, hem fiziksel hem duygusal yönleri olan karmaşık bir sorundur. Utanılacak veya gizlenecek bir durum değildir; aksine tedavi edilebilir bir problemdir. Nedeni ister hormon dengesizliği, ister psikolojik stres olsun, doğru teşhis ve uygun tedaviyle cinsel isteğin yeniden kazanılması mümkündür.
Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA
ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI
WhatsApp