Cinsellik, yalnızca biyolojik değil; aynı zamanda psikolojik, sosyal ve kültürel boyutları olan çok yönlü bir deneyimdir. Erkeklerde ve kadınlarda en sık rastlanan psikoseksüel sorunlardan biri cinsel performans kaygısıdır.
Bu durum, kişinin cinsel ilişkide yetersiz kalacağına, partnerini tatmin edemeyeceğine veya başarısız olacağına dair yoğun endişelerle ortaya çıkar.
Performans kaygısı; erektil disfonksiyon, erken boşalma, orgazm olamama gibi cinsel işlev bozukluklarına yol açabilir ya da bu sorunları pekiştirerek kısır döngü yaratabilir.
1. Performans Kaygısının Nedenleri
a) Psikolojik Faktörler
- Mükemmeliyetçilik: Partneri tatmin etme baskısı.
- Özgüven eksikliği: Fiziksel görünüm, penis boyu, beden algısı.
- Önceki olumsuz deneyimler: Başarısızlık, partner eleştirileri.
- Kaygı bozuklukları ve depresyon: Zihinsel sağlık sorunları cinsel yaşamı doğrudan etkiler.
b) Sosyal ve Kültürel Faktörler
- Toplumsal beklentiler, “erkeklik” ya da “kadınlık” mitleri.
- Pornografiden kaynaklanan gerçek dışı performans algısı.
- Partnerin beklenti ve tutumları.
c) Biyolojik Faktörler
- Hormonal dengesizlikler (testosteron düşüklüğü, tiroid sorunları).
- Kronik hastalıklar (diyabet, hipertansiyon, obezite).
- Alkol ve madde kullanımı.
2. Performans Kaygısının Belirtileri
- İlişki öncesi yoğun gerginlik.
- Ereksiyonun sağlanamaması veya korunamaması.
- Boşalma kontrolünde zorluk.
- Konsantrasyonun cinsel haz yerine kaygıya odaklanması.
- Partnerle iletişimde mesafe, kaçınma davranışı.
- Uzun vadede cinsel istekte azalma.
3. Kaygı–Performans Döngüsü
Cinsel performans kaygısı sıklıkla kendi kendini besleyen bir döngü yaratır:
- İlk kaygılı deneyim → başarısızlık algısı.
- Sonraki deneyimde beklenti kaygısı artar.
- Kaygı → fizyolojik uyarılmayı baskılar (sempatik sistem aşırı çalışır, kan akışı bozulur).
- Yetersiz performans tekrarlandıkça kaygı pekişir.
Bu döngüyü kırmak tedavinin temel hedefidir.
4. Psikolojik Destek ve Tedavi Yolları
a) Psikoterapi Yaklaşımları
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kaygıyı besleyen olumsuz düşünceleri (örn. “Başaramayacağım”, “Partnerimi tatmin edemeyeceğim”) yeniden yapılandırır.
- Cinsel terapi: Masters & Johnson’ın geliştirdiği “duyusal odaklanma (sensate focus)” egzersizleriyle kaygı azaltılır, odak hazza yönlendirilir.
- Psikodinamik terapi: Çocukluk deneyimleri, beden algısı ve bilinçdışı çatışmalar üzerine çalışılır.
b) Çift Terapisi
Performans kaygısı yalnızca bireyin değil, çiftin ortak problemidir. Çift terapisi:
- Partnerler arasında açık iletişimi artırır.
- Karşılıklı beklenti ve yanlış anlamaları düzeltir.
- Kaygıyı paylaşarak yükü hafifletir.
c) Gevşeme ve Farkındalık Teknikleri
- Nefes egzersizleri: Kalp atışını ve gerginliği azaltır.
- Meditasyon ve mindfulness: Anda kalmayı öğretir, “seyirci rolü”nü (performans kaygısının kaynağı) azaltır.
- Progresif kas gevşemesi: Bedensel gerginliği fark edip serbest bırakmayı sağlar.
d) Eğitim ve Bilgilendirme
- Cinsellik hakkında doğru bilgilenme, gerçek dışı mitleri yıkar.
- Pornografinin performans ölçütü olmadığı, her çiftin farklı deneyimler yaşayabileceği vurgulanır.
e) Medikal Destek
Kaygı kaynaklı ereksiyon sorunlarında bazen PDE5 inhibitörleri (sildenafil vb.) kısa süreli destek olabilir. Ancak bu ilaçlar kaygıyı çözmez; sadece geçici performans desteği sağlar. Psikoterapi ile birlikte kullanılması daha etkilidir.
5. Günlük Hayatta Uygulanabilecek Öneriler
- Kaygıyı kabul edin: “Performans kaygısı yaşıyorum” demek sorunun yarısını çözmektir.
- Partnerinizle açık konuşun: Kaygınızı paylaşmak baskıyı azaltır.
- Haz odaklı olun: “Başarılı olmak” yerine “haz almak ve paylaşmak” odaklı yaklaşın.
- Alkol ve maddeyi sınırlayın: Kısa vadede rahatlatıcı gibi görünse de uzun vadede performansı bozar.
- Sağlıklı yaşam tarzı: Egzersiz, düzenli uyku ve dengeli beslenme hem fiziksel hem de psikolojik iyileşmeyi destekler.
Cinsel performans kaygısı, erkeklerde ve kadınlarda oldukça sık rastlanan; çoğu zaman utanma nedeniyle dile getirilmeyen bir sorundur. Oysa ki bu durum tedavi edilebilir ve doğru destekle tamamen aşılabilir.
- Psikoterapi (özellikle BDT ve cinsel terapi),
- Çift danışmanlığı,
- Mindfulness ve gevşeme egzersizleri,
- Gerekli durumlarda medikal destek
ile kaygı döngüsü kırılabilir ve sağlıklı, doyumlu bir cinsel yaşam yeniden inşa edilebilir.
Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA
ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI
WhatsApp