CİNSEL SAĞLIK

Herpes Virüsü (HSV) Nedir?

Herpes simpleks virüsü, Herpesviridae ailesine ait çift sarmallı DNA yapısında bir virüstür. HSV’nin insanları enfekte eden iki ana türü bulunur:

• HSV-1 (Herpes Simpleks Virüs Tip 1)
• HSV-2 (Herpes Simpleks Virüs Tip 2)

Her iki virüs de yapı olarak birbirine benzer, ancak genellikle farklı enfeksiyon bölgeleriyle ilişkilendirilir. HSV, vücuda girdikten sonra ilk olarak ciltte veya mukozada enfeksiyon oluşturur, daha sonra sinir hücrelerine yerleşerek latent faz denen sessiz bir döneme geçer. Bu dönemde belirti vermez ancak bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda reaktive olarak tekrar klinik bulgular ortaya çıkarır.

Virüsün en belirgin özellikleri şunlardır:

• Ömür boyu vücutta kalır
• Bağışıklık sisteminden kaçar
• Belirli aralıklarla ataklar (flare-up) şeklinde yeniden aktivite gösterir
• Bulaşıcılığı oldukça yüksektir

Herpes enfeksiyonları genellikle yaşamı tehdit etmese de rahatsız edici, ağrılı ve bazı durumlarda ciddi sağlık riskleri oluşturabilir.

Herpes Virüsü Türleri Nelerdir?

### 1. HSV-1 (Herpes Simpleks Virüs Tip 1)

HSV-1 genellikle oral herpes olarak bilinir. Dudak, ağız çevresi, burun kenarları ve bazen ağız içi gibi bölgelerde enfeksiyon oluşturur. Halk arasında “uçuk” olarak bilinen bu durum HSV-1 ile ilişkilidir.

HSV-1 Bulaşma Yolları

• Tükürük (öpüşme, aynı çatal-kaşığı kullanma)
• Cilt teması
• Ortak kullanılan kişisel eşyalar (havlu, bardak)

HSV-1, çocukluk döneminde oldukça yaygındır çünkü yakın temas yoluyla kolayca bulaşır.

HSV-1 Belirti ve Semptomları

• Dudak çevresinde yanma ve karıncalanma hissi
• Daha sonra ortaya çıkan içi su dolu kabarcıklar
• Kabarcıkların patlamasıyla oluşan yaralar
• Ağrı, kızarıklık ve hassasiyet

İlk enfeksiyon genellikle daha şiddetlidir ve ateş, yorgunluk, boğaz ağrısı gibi sistemik belirtiler de görülebilir. Sonraki ataklar daha hafif geçer.

### 2. HSV-2 (Herpes Simpleks Virüs Tip 2)

HSV-2 çoğunlukla genital herpes ile ilişkilendirilir. Genital bölgede ağrılı yaralar, kızarıklık ve kaşıntı ile kendini gösterir.

HSV-2 Bulaşma Yolları

• Cinsel ilişki (vajinal, anal, oral)
• Enfekte kişilerde aktif yara olmasa bile bulaşabilir (asemptomatik yayılım)
• Nadiren doğum sırasında anneden bebeğe bulaşabilir (neonatal herpes)

HSV-2 Belirti ve Semptomları

• Genital bölgede ağrılı kabarcıklar ve yaralar
• İdrar yaparken yanma
• Kasık lenf düğümlerinde şişme
• Ateş, halsizlik, vücut ağrıları (ilk atakta)

HSV-2 de tıpkı HSV-1 gibi sinir hücrelerine yerleşerek tekrar eden ataklar oluşturur.

HSV-1 ve HSV-2 Arasındaki Farklar

Her iki virüs de vücudun her bölgesini etkileyebilir. Örneğin HSV-1 cinsel temasla genital alana bulaşabilir veya HSV-2 oral bölgeye geçebilir. Bu nedenle ayrım her zaman kesin değildir.

Herpes Virüsünün Bulaşma Mekanizması

Virüs vücuda girdikten sonra deride çoğalır ve sinir uçlarına bağlanır. Daha sonra omurilikteki sinir ganglionlarına giderek saklanır. Burada bağışıklık sistemi virüsü tamamen yok edemez.

Aşağıdaki durumlar virüsün yeniden aktive olmasına neden olabilir:

• Stres
• Aşırı yorgunluk
• Güneş ışığına uzun maruz kalmak
• Bağışıklığın zayıflaması
• Regl dönemi
• Ateşli hastalıklar

Virüs aktive olduğunda tekrar cilde geri döner ve belirtiler ortaya çıkar.

Herpes Belirtileri

Herpes enfeksiyonunun en tipik belirtileri:

• Küçük, ağrılı, sıvı dolu kabarcıklar
• Kabarcıkların patlaması ile oluşan yaralar
• Yanma, kaşınma, karıncalanma
• Ateş ve halsizlik (ilk atakta)
• Şişmiş lenf düğümleri

Bazı kişilerde enfeksiyon hiç belirti vermeden de ilerleyebilir. Bu durum “asemptomatik taşıyıcılık” olarak bilinir ve bulaşma açısından risk yaratır.

Herpes Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?

Herpes virüsünün tamamen yok edilmesini sağlayan bir tedavi yoktur. Ancak antiviral ilaçlarla belirtiler kontrol altına alınabilir ve atakların sıklığı azaltılabilir.

Yaygın kullanılan antiviral ilaçlar:

• Acyclovir
• Valacyclovir
• Famciclovir

Bu ilaçlar:

• Atak süresini kısaltır
• Belirtileri hafifletir
• Bulaştırıcılığı azaltır
• Sık atak yaşayan kişilerde koruyucu amaçla kullanılabilir

Ağrı ve kaşıntı için destekleyici tedaviler de uygulanabilir.

Herpesten Korunma Yöntemleri

• Aktif yara döneminde temas veya cinsel ilişkiden kaçınmak
• Prezervatif kullanmak (tam koruma sağlamasa da riski azaltır)
• Kişisel eşyaların ortak kullanımından kaçınmak
• Bağışıklık sistemini güçlü tutmak
• Dudak kuruluğuna karşı nemlendirici kullanmak
• Aşırı stres ve güneşten korunmak

Gebelik döneminde genital herpes öyküsü olan kadınların doktor kontrolünde olması özellikle önemlidir.

Herpes simpleks virüsü, tüm dünyada yaygın görülen, ömür boyu vücutta kalan ve belirli aralıklarla tekrar edebilen bir enfeksiyondur. HSV-1 genellikle ağız bölgesini, HSV-2 ise genital bölgeyi etkiler; ancak her iki virüs de uygun koşullarda her bölgeye bulaşabilir. Tedavisi tamamen yok edici olmasa da antiviral ilaçlar sayesinde kontrol altına alınabilir.

Sağlıklı yaşam alışkanlıkları, korunma yöntemleri ve düzenli tıbbi takip herpesten kaynaklanan sorunların azaltılmasında önemli rol oynar.

Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA

ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI