CİNSEL SAĞLIK

Sifiliz (Frengi) Nedir?

Sifiliz, genellikle vajinal, anal veya oral cinsel temas yoluyla bulaşır. Enfekte kişinin kanı, semen, vajinal sıvısı veya sifilitik yaralarıyla temas sonucunda enfeksiyon ortaya çıkar. Hastalık çok yavaş ve sinsi ilerlediği için bazı kişiler yıllarca enfekte olduklarını fark etmezler.

Sifiliz dört evreden oluşur:

1. Primer evre
2. Sekonder evre
3. Latent (gizli) evre
4. Tersiyer (geç) evre

Bu evreler hastalığın seyrini ve vereceği zararı belirlediği için oldukça önemlidir.

Sifiliz Nasıl Bulaşır?

Sifilizin bulaş yolları şunlardır:

• Korunmasız vajinal, anal veya oral seks
• Enfekte cinsel bölgede bulunan açık yara veya döküntüyle temas
• Enfekte anneden bebeğe gebelikte veya doğum sırasında bulaş (konjenital sifiliz)
• Kan yoluyla (günümüzde sıkı taramalardan dolayı çok nadir)

Sifilizin tuvalet, havlu, sabun, havuz suyu veya günlük temasla bulaşmadığı kabul edilir; bakteri vücut dışında çok kısa süre yaşayabilir.

Sifiliz Belirtileri ve Evreleri

Sifilizin belirtileri, hastalığın hangi evrede olduğuna göre değişir. En tehlikeli kısmı ise, birçok evrede kişide hiç belirti olmayabilmesidir.

1. Primer Evre Sifiliz

Enfeksiyondan ortalama 3 hafta sonra oluşur.

Belirtiler:

• Şankr adı verilen, ağrısız, sert kenarlı bir yara
• Yara genellikle genital bölgede, anus çevresinde veya ağızda olur
• Tek bir yara şeklindedir
• Ağrı yapmaz, kaşıntı olmaz
• 3–6 hafta içinde kendiliğinden iyileşir

Bu iyileşme, hastalığın geçtiği anlamına gelmez. Bakteri vücutta kalmaya devam eder.

2. Sekonder Evre Sifiliz

Primer evreden sonra haftalar veya aylar içinde gelişir.

Belirtiler:

• Vücutta yaygın döküntüler (ellerin içi ve ayak tabanında bile olabilir)
• Yorgunluk, ateş, boğaz ağrısı
• Saç dökülmesi (yamalı)
• Lenf bezlerinde şişme
• Ağız veya genital bölgede siğilimsi lezyonlar

Bu belirtiler de zamanla kaybolabilir ve kişi “iyileştiğini” sanabilir.

3. Latent (Gizli) Evre

Bu dönemde hiçbir belirti yoktur, ancak bakteri vücutta sessizce ilerlemeye devam eder.

• Latent dönem yıllarca hatta ömür boyu sürebilir.
• Bu evrede bulaştırıcılık azalır fakat tamamen yok olmaz.
• Tedavi edilmezse hastalık tersiyer evreye geçebilir.

4. Tersiyer (Geç) Evre Sifiliz

Hastalığın en ağır ve en tehlikeli dönemidir. Bazı kişilerde enfeksiyondan 10–30 yıl sonra ortaya çıkabilir.

Oluşturabileceği tahribat:

• Kalp ve aorta damarlarında hasar (aort anevrizması dahil)
• Felç
• Beyin ve sinir sisteminde bozulma (nörosifiliz)
• Körlük
• İşitme kaybı
• Organlarda “goma” adlı tahrip edici lezyonlar
• Demans ve kişilik değişiklikleri

Bu evre hayati tehlike barındırır ve kalıcı hasarlara yol açabilir.

Sifiliz Tanısı Nasıl Konur?

Tanı çoğunlukla kan testleriyle yapılır:

• VDRL / RPR (tarama testleri)
• TPHA / FTA-ABS (doğrulama testleri)

Şankr yarasından sürüntü alınarak da tanı konabilir. Nörosifiliz şüphesi varsa lomber ponksiyon (belden su alma) gerekebilir.

Sifiliz Tedavisi

Sifiliz tedavisinin temelinde penisilin yer alır.

Standart Tedavi

• Benzatin penisilin G enjeksiyon şeklinde uygulanır.
• Erken evrelerde tek doz,
• Geç veya latent evrelerde birkaç hafta boyunca çoklu doz uygulanabilir.

Penisiline alerjisi olan kişilerde alternatif antibiyotikler kullanılabilir; ancak doktor tarafından yakından takip edilmelidir.

Tedaviden sonraki önemli noktalar:

• Partnerlerin de test edilip tedavi edilmesi gerekir.
• Enfeksiyon tamamen geçene kadar cinsel ilişkiye ara verilmelidir.
• Tedavi sonrası 3, 6 ve 12. aylarda kontrol testleri yapılmalıdır.
• Geç evre hasarları geri döndürülemez, ancak ilerleme durdurulabilir.

Bonus Bilgi: Sifiliz Hakkında Az Bilinen Gerçekler

• Sifiliz, antibiyotiklerin ortaya çıkmasından önce dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalıkları arasındaydı.
• Tarihte birçok ünlü kişinin (sanatçılar, krallar) frengi nedeniyle ağır sağlık sorunları yaşadığı bilinir.
• Sifilizli anneden doğan bebeklerde ölüm oranı ve sakatlık riski çok yüksektir; bu nedenle gebelikte tarama zorunludur.
• Hastalık tedavi edilse bile kan testleri yıllarca pozitif çıkabilir; bu “aktif enfeksiyon” anlamına gelmez, antikorların varlığını gösterir.
• Tüm CYBE’ler arasında en dramatik uzun dönem komplikasyonlara yol açan enfeksiyonlardan biridir.

Sifiliz (frengi), sinsi ilerleyen, çok evreli ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bir cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Erken tanı ve doğru tedavi ile tamamen iyileşebilir. Belirti olmasa bile riskli temas sonrasında test yaptırmak, hem bireysel hem toplumsal sağlık açısından kritik önem taşır.

Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA

ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI