Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan (CYBH) Korunma ve Test Rehberi

1. CYBH nedir ve neden önemlidir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar; bakteri, virüs veya parazitlerin vajinal, anal veya oral cinsel temasla bulaştığı enfeksiyonlardır.
En sık görülenler: HIV, sifiliz, gonore, klamidya, trikomonas, HPV, genital herpes (HSV), hepatit B    ve hepatit C.
Bazıları kısa süreli antibiyotik tedavisiyle iyileşirken, bazıları (HIV, HSV, HPV) ömür boyu sürebilir veya kansere yol açabilir.

2. Oral sekse bağlı hangi risklerle karşı karşıyayım?

Oral seks sırasında da bulaş mümkündür. Özellikle boğaz bölgesine şu enfeksiyonlar yerleşebilir:

• Gonore
• Klamidya
• Sifiliz
• HPV (ağız ve boğaz kanserleri riski)
• HSV (uçuk)
• Çok nadiren HIV, Hepatit B, Hepatit C (kan teması varsa)

Risk faktörleri:

• Prezervatif/dental dam kullanmamak
• Boğazda açık yara veya aft olması
• Partnerde aktif enfeksiyon bulunması
• Tıraş sonrası ciltte mikro-kesikler

3. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın en etkili yolları nelerdir?

1. Prezervatif kullanımı (oral, vajinal, anal tüm temaslarda)
2. Dental dam (oral-vajinal/anal temas için lateks bariyer)
3. HPV ve Hepatit B aşıları
4. Tek eşlilik ve karşılıklı test yaptırmak
5. Traş sonrası cinsel temastan kaçınmak (tıraş mikro-yaralar yoluyla bulaş riskini artırır)
6. Genital bölge kıllarının korunması (kıl, mekanik bariyer görevi görerek bazı mikroorganizmaların doğrudan cilde temasını azaltabilir)
7. Yüksek riskli temasta acil korunma (PEP, aşı vb.)

4. Yüksek riskli temastan sonra hangi testler, ne zaman yapılmalı?

Cinsel Temas Sonrası Enfeksiyonlar ve Test Zamanlaması

Hastalık	Bulaşma Yolu	Kuluçka Süresi	Test Zamanlaması	Test Türü	Notlar
Gonore	Oral, vajinal, anal	2–7 gün	1 hafta	İdrar, üretra/serviks/anal/boğaz sürüntü (NAAT/PCR)	Boğaz gonoresi sessiz seyredebilir
Klamidya	Oral, vajinal, anal	7–21 gün	2–3 hafta	İdrar veya sürüntü (NAAT/PCR)	Çoğu vaka belirti vermez
Trikomonas	Vajinal, nadiren oral/anal	5–28 gün	2–4 hafta	Vajinal sürüntü/idrarda mikroskopi	Erkeklerde test duyarlılığı düşüktür
Sifiliz	Oral, vajinal, anal	10–90 gün (ort. 21)	6. ve 12. hafta	Kan testi (VDRL, TPHA)	Erken dönemde negatif olabilir
HIV	Oral (düşük), vajinal/anal (yüksek)	2–6 hafta (p24), 3 ay (antikor)	6. hafta ve 3. ay	4. nesil kombine test	Yüksek riskte ilk 72 saatte PEP
Hepatit B	Oral (çok düşük), vajinal/anal	6 hafta – 6 ay	6. hafta ve 6. ay	HBsAg, anti-HBs, anti-HBc	Aşı koruyucu
Hepatit C	Oral (çok nadir), vajinal/anal	2–26 hafta	3. ve 6. ay	Anti-HCV	Kan teması varsa bulaş riski artar
HPV	Oral, vajinal, anal	Aylar – yıllar	Belirti varsa muayene; kadınlarda 21 yaş üstü Pap smear	Klinik muayene, HPV DNA	Aşı en etkili korunma
HSV	Oral, vajinal, anal	2–12 gün	Belirti varsa	Klinik muayene, PCR	Belirtisiz dönemde test sınırlı

5. Genç kadınlarda Pap smear testi erken yaşta yapılmalı mı?

• Güncel kılavuzlar (ACOG, WHO, ESMO): 21 yaşından önce yapılması önerilmiyor, cinsel ilişki yaşı ne olursa olsun.
• Neden?
  • 21 yaş altı HPV enfeksiyonlarının büyük kısmı kendiliğinden temizlenir.
  • Erken smear, gereksiz biyopsi ve müdahalelere yol açabilir.
  • Bu yaşta rahim ağzı kanseri riski çok düşüktür.
• Önerilen tarama:
  • 21–29 yaş: 3 yılda bir Pap smear
  • 30–65 yaş: 3 yılda bir Pap smear veya 5 yılda bir Pap smear + HPV DNA testi
  • Özel risk gruplarında (HIV+, bağışıklık yetmezliği vb.) istisnalar olabilir.

6. Korunma yöntemlerini uyguluyorsam yine de test yaptırmalı mıyım?

Evet. Hiçbir korunma yöntemi %100 koruma sağlamaz.
Belirti olmasa bile rutin tarama, hem sizin hem partnerinizin sağlığı için önemlidir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, erken teşhis ve doğru korunma yöntemleri ile büyük ölçüde önlenebilir.
Kendinizi ve partnerinizi korumak için düzenli test yaptırmak, güvenilir korunma yöntemlerini kullanmak ve şüpheli durumlarda zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmak en akıllıca yaklaşımdır.
Bu, sizi kaygılandıracak bir durum değil; aksine sağlığınıza verdiğiniz önemin bir göstergesidir.

Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA

ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI