1. Giriş: Erkek İnfertilitesi Sanılandan Daha Yaygın
Erkek infertilitesi, tüm kısırlık vakalarının yaklaşık %50’sinde tek başına ya da kadın faktörüyle birlikte rol oynar. Erkekte infertilite; sperm üretimi, olgunlaşması, taşınması ya da ejakülasyon basamaklarındaki bir sorun nedeniyle ortaya çıkar.
Modern androlojik yaklaşımlar sayesinde, spermin ejakülasyonda bulunmadığı vakalarda dahi çeşitli tekniklerle sperm elde edilebilmekte ve bu spermlerle gebelik şansı yakalanabilmektedir.
2. Sperm Elde Etme Yöntemlerinin Genel Sınıflandırması
Sperm elde etme teknikleri (Sperm Retrieval Techniques), hastanın klinik tablosuna göre iki ana grupta incelenir:
- Obstrüktif azoospermi (tıkanıklığa bağlı sperm çıkmaması)
- Non-obstrüktif azoospermi (testiste üretim yetersizliği)
Uygulanacak yöntem; testiste sperm üretiminin varlığı, kanalların açıklığı ve hormon profiline göre seçilir. Bu teknikler çoğunlukla mikroenjeksiyon (ICSI) ile birlikte kullanılır.
3. Başlıca Sperm Elde Etme Yöntemleri
3.1. Ejakülatla Sperm Elde Etme (Mastürbasyon)
- Endikasyon: Hafif erkek infertilitesi, normal ejakülat varlığı.
- En basit yöntemdir. IVF veya ICSI için sperm örneği ejakülat yoluyla alınır.
- Başarı oranı: Uygun sperm parametrelerinde oldukça yüksektir.
- Sperm örneği yıkama ve hazırlama işlemlerinden geçirilir.
Avantaj: Non-invazivdir, hasta konforu yüksektir.
Dezavantaj: Azoospermi durumunda kullanılamaz.
3.2. PESA – Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration (Epididimden İğneyle Aspirasyon)
- Endikasyon: Obstrüktif azoospermi (kanal tıkanıklıkları).
- Epididime ince bir iğneyle girilerek sperm aspire edilir.
- Lokal anestezi altında yapılır, cerrahi kesi gerekmez.
- Başarı oranı: %70–90 (doğru endikasyonda).
Avantaj: Basit, hızlı, minimal invazivdir.
Dezavantaj: Sperm sayısı ve kalitesi sınırlı olabilir.
3.3. MESA – Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration
- Endikasyon: Obstrüktif azoospermi (vas deferens tıkanıklığı, konjenital agenezi).
- Mikroskop altında epididimden cerrahi olarak sperm alınır.
- Başarı oranı: %90’ın üzerindedir.
- Genellikle ICSI ile birlikte uygulanır.
Avantaj: Daha yüksek sayıda ve kaliteli sperm elde edilir.
Dezavantaj: Cerrahi deneyim gerektirir.
3.4. TESA – Testicular Sperm Aspiration (Testisten İğneyle Aspirasyon)
- Endikasyon: Obstrüktif azoospermi, bazı non-obstrüktif azoospermi vakaları.
- Testise ince iğneyle girilerek sperm aspire edilir.
- Başarı oranı: %40–70 arası (vakaya bağlı değişir).
- Lokal veya sedasyon anestezisiyle yapılabilir.
Avantaj: Basit ve hızlı uygulanır.
Dezavantaj: Yeterli sperm bulunamayabilir.
3.5. TESE – Testicular Sperm Extraction (Testisten Doku Alımı)
- Endikasyon: TESA ile sperm elde edilemeyen, non-obstrüktif azoospermi vakaları.
- Testisten küçük biyopsiler alınır ve laboratuvarda sperm aranır.
- Başarı oranı: %30–60 (vakaya göre değişir).
Avantaj: TESA’ya göre daha yüksek sperm bulma olasılığı.
Dezavantaj: Daha invazivdir, iyileşme süresi uzundur.
3.6. Micro-TESE – Mikroskopik Testiküler Sperm Ekstraksiyonu
- Endikasyon: Non-obstrüktif azoospermi (özellikle FSH yüksek, testis hacmi düşük hastalar).
- Ameliyat mikroskobu altında testisteki en iyi sperm üretim odakları belirlenerek seçici doku alınır.
- Başarı oranı: %50–60’a kadar çıkabilir.
- Genel veya lokal anestezi altında yapılır.
Avantaj: Klasik TESE’ye göre daha yüksek başarı ve minimal doku kaybı.
Dezavantaj: Operasyon süresi daha uzundur, cerrahi uzmanlık gerektirir.
4. Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler
Sperm elde etme yöntemi aşağıdaki kriterlere göre belirlenir:
- Hastanın yaşı
- Azoospermi tipi (obstrüktif / non-obstrüktif)
- Hormon profili (FSH, LH, testosteron düzeyleri)
- Önceki tedavi öyküsü
- Testis hacmi ve biyopsi bulguları
- Çiftin fertilite hedefi
Kural: Obstrüktif azoospermide epididim veya testis aspirasyonu (PESA / TESA) çoğunlukla yeterliyken; non-obstrüktif azoospermide sperm elde etme şansı en yüksek yöntem micro-TESE’dir.
5. Başarı Oranları ve IVF/ICSI ile Kombinasyon
Çoğu sperm retrieval yöntemi doğrudan doğal gebeliği sağlamaz. ICSI (mikroenjeksiyon) tekniğiyle birlikte kullanılarak döllenme sağlanır.
Başarı oranları, yönteme ve olguya göre değişmekle birlikte:
| Yöntem | Başarı Oranı (Sperm Elde Etme) | Döllenme Başarısı (ICSI ile) |
| PESA | %70–90 | %60–70 |
| MESA | %90+ | %70–80 |
| TESA | %40–70 | %50–60 |
| TESE | %30–60 | %40–60 |
| micro-TESE | %50–60 | %50–70 |
(Oranlar uluslararası literatür ve EAU/AUA kılavuzları temel alınarak verilmiştir.)
6. Modern Yaklaşımlar ve Gelecek Perspektifi
Yeni geliştirilen teknolojiler, sperm retrieval işlemlerinin başarısını artırmakta:
- Mikroskopik cerrahi teknikler
- Sperm freezing (kriyoprezervasyon) — elde edilen spermin ileri tarihlerde de kullanılabilmesi
- Sperm seçim teknikleri (IMSI, MACS) — daha kaliteli spermle daha yüksek döllenme oranları
- Genetik tanı yöntemleri — gereksiz cerrahi girişimlerin önüne geçilmesi
Bunlara ek olarak rejeneratif tedavi yaklaşımları (örneğin kök hücre uygulamaları) gelecekte non-obstrüktif azoospermi vakalarında yeni bir dönem başlatabilir.
Sonuç
Erkek infertilitesinde sperm elde etme teknikleri, azoospermi veya şiddetli oligospermi vakalarında çocuk sahibi olma şansını önemli ölçüde artırmaktadır. Doğru hasta seçimi, uygun cerrahi yöntem ve ileri laboratuvar tekniklerinin bir araya getirilmesiyle yüksek başarı oranları elde edilebilir.
“Sperm yok” cümlesi artık bir son değil. Doğru teknikle, baba olma şansı çoğu zaman mümkün.”
Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA
ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI
WhatsApp