ANDROLOJİ

Erkek İnfertilitesi Nedir?

Erkek infertilitesi, erkek üreme sistemine ait bir veya birden fazla faktörün sperm üretimi, olgunlaşması, taşınması veya döllenme yeteneğini engellemesi sonucu ortaya çıkar. Üreme için gerekli temel faktör, sağlıklı ve yeterli sayıda hareketli sperm üretimidir. Bu süreçte herhangi bir aksama, gebeliğin gerçekleşmesini zorlaştırabilir.

Erkek İnfertilitesinin Belirtileri

Erkeklerde infertilite genellikle belirgin bir semptom göstermeden seyreder. Çoğu erkek, ancak çocuk sahibi olamama problemi ortaya çıktığında durumun farkına varır. Bununla birlikte, bazı durumlarda aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Cinsel istekte azalma (libido kaybı)
• Ereksiyon veya ejakülasyon (boşalma) sorunları
• Testislerde ağrı, şişlik veya kitle
• Azalmış yüz veya vücut kılları (hormonal dengesizlik belirtisi olabilir)
• Skrotumda dolgunluk hissi veya varikosel

Bu belirtilerden biri ya da birkaçı varsa, bir üroloji veya androloji uzmanına başvurmak gerekir.

Erkek İnfertilitesinin Nedenleri

Erkek infertilitesi birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir. Bunlar genetik, hormonal, anatomik, çevresel veya yaşam tarzı ile ilişkili olabilir.

1. Sperm Üretim Bozuklukları

Sperm üretimi testislerde gerçekleşir. Bu süreçte herhangi bir bozukluk, sperm sayısını veya kalitesini düşürebilir. Başlıca nedenler:

• Genetik hastalıklar (Klinefelter sendromu vb.)
• Testis tümörleri
• İnmemiş testis (kriptorkidizm)
• Enfeksiyonlar (kabakulak orşiti, cinsel yolla bulaşan hastalıklar)
• Radyasyon veya kemoterapi

2. Sperm Taşınma Bozuklukları

Spermler testislerde üretildikten sonra ejakülasyon sırasında dışarı atılmak üzere kanallardan geçer. Bu kanallarda tıkanıklık olması, spermin dışarı çıkmasını engeller.

• Doğumsal kanal yokluğu (vas deferens agenezisi)
• Enfeksiyon sonrası kanal tıkanıklıkları
• Prostat veya epididim iltihapları

3. Hormonel Dengesizlikler

Sperm üretimi hipotalamus-hipofiz-testis ekseni tarafından kontrol edilir. Bu sistemdeki hormonal dengesizlikler sperm üretimini azaltabilir.

• Testosteron düşüklüğü
• Hipogonadizm
• Prolaktin yüksekliği (hiperprolaktinemi)
• Tiroid hastalıkları

4. Varikosel

Varikosel, testis toplardamarlarında genişleme olmasıdır. Bu durum, testis sıcaklığını artırarak sperm üretimini ve kalitesini olumsuz etkiler. Erkek infertilitesinin en sık düzeltilebilir nedeni olarak bilinir.

5. Yaşam Tarzı ve Çevresel Etkenler

Modern yaşam koşulları erkek doğurganlığı üzerinde önemli etkilere sahiptir.

• Sigara ve alkol kullanımı
• Aşırı kilo (obezite)
• Uzun süreli stres
• Sıcak ortamlarda çalışmak (sauna, fırın, dizüstü bilgisayar kullanımı)
• Pestisitler, ağır metaller ve kimyasallara maruz kalmak

Erkek İnfertilitesinde Tanı Yöntemleri

Erkek infertilitesinin tanısı multidisipliner bir yaklaşımla konulur. Süreç genellikle şu adımları içerir:

1. Tıbbi Öykü ve Fizik Muayene

Doktor, hastanın geçmiş hastalıklarını, ilaç kullanımını, yaşam tarzını ve cinsel öyküsünü detaylıca sorgular. Ardından testislerin boyutu, kıvamı ve varikosel gibi fiziksel bulgular değerlendirilir.

2. Semen Analizi (Spermiogram)

Erkek infertilitesinin temel testidir. Sperm sayısı, hareketliliği (motilite) ve morfolojisi (şekil) incelenir.
Normal sperm değerleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kriterlerine göre:

• Sayı: >15 milyon/ml
• Hareketlilik: %40’tan fazla
• Normal morfoloji: %4’ten fazla

3. Hormon Testleri

Testosteron, FSH, LH, prolaktin gibi hormon düzeyleri ölçülerek üretim bozukluklarının kaynağı belirlenir.

4. Genetik Testler

Sperm üretimi ciddi derecede düşük olan erkeklerde Y kromozomu mikrodelesyonu veya karyotip analizi yapılabilir.

5. Görüntüleme Yöntemleri

Skrotal ultrasonografi, varikosel ve kanal tıkanıklıklarını saptamak için kullanılır.

Erkek İnfertilitesi Tedavisi

Tedavi yöntemi, infertilitenin nedenine bağlı olarak değişir. Amaç, sperm üretimini artırmak veya gebeliği kolaylaştırmaktır.

1. Medikal Tedavi

Hormonal bozukluklar ilaçla tedavi edilebilir.

• Testosteron seviyesini düzenleyici ilaçlar
• Gonadotropin tedavisi (FSH, hCG)
• Antibiyotik tedavisi (enfeksiyon varlığında)

2. Cerrahi Tedavi

• Varikoselektomi: Varikoselin cerrahi onarımı
• Vasal tıkanıklık açılması: Mikroskopik cerrahi ile kanal onarımı
• TESE/MESA: Testisten doğrudan sperm elde edilmesi (özellikle azoospermi vakalarında)

3. Yardımcı Üreme Teknikleri

Doğal yollarla gebelik sağlanamayan durumlarda uygulanır:

• IUI (Aşılama): Yıkanmış spermlerin rahim içine enjekte edilmesi
• IVF (Tüp Bebek): Sperm ve yumurtanın laboratuvar ortamında birleştirilmesi
• ICSI (Mikroenjeksiyon): Tek bir spermin yumurtanın içine doğrudan enjekte edilmesi

Erkek İnfertilitesinden Korunma Yolları

Bazı yaşam tarzı değişiklikleri infertilite riskini azaltabilir:

• Sigara ve alkolü bırakmak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Sağlıklı, dengeli beslenmek
• Stresi azaltmak
• Uzun süre sıcak ortamlarda kalmamak
• Gereksiz ilaç ve steroid kullanımından kaçınmak

Erkek infertilitesi, günümüzde yaygın olarak görülen fakat çoğu zaman tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri ile birçok çift çocuk sahibi olabilmektedir. Sorunun kaynağını belirlemek için profesyonel destek almak, doğru tedavi planını oluşturmanın ilk adımıdır.

Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA

ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI