Erkek kaynaklı kısırlık (infertilite), çiftlerin çocuk sahibi olamamasının en önemli nedenlerinden biridir. Özellikle azospermi yani menide hiç sperm bulunmaması durumunda, doğal yollarla gebelik mümkün değildir. Ancak günümüzde geliştirilen cerrahi yöntemler sayesinde testislerden veya sperm kanallarından canlı sperm hücreleri elde edilebilmektedir.
Bu spermler, laboratuvar ortamında yumurta hücreleri ile birleştirilerek tüp bebek veya mikroenjeksiyon yöntemleriyle gebelik sağlanır.
Bu cerrahi yöntemler arasında en sık kullanılanlar TESA, TESE, Mikro-TESE, PESA ve MESA teknikleridir. Her bir yöntem, farklı hasta gruplarına uygulanmakta ve farklı avantajlar sunmaktadır.
1. TESA (Testicular Sperm Aspiration)
TESA, testis dokusundan ince bir iğne yardımıyla sperm aspirasyonu yapılması işlemidir. Lokal anestezi altında uygulanır ve kısa sürede tamamlanır. İşlem sırasında testis içine ince bir iğne ile girilerek doku örnekleri veya sıvı aspirasyonu alınır.
Kimlere Yapılır?
- Tıkanıklığa bağlı azospermi (obstrüktif azospermi) hastalarında.
- Menisinde sperm bulunmayan ancak testislerinde sperm üretimi devam eden erkeklerde.
- Mikro-TESE gibi daha ileri cerrahilere gerek duyulmadan sperm elde edilebilecek olgularda.
Avantajları:
- Basit ve hızlı bir işlemdir.
- Ameliyat kesisi gerektirmez.
- Lokal anestezi ile yapılabildiği için hastaya minimum rahatsızlık verir.
Dezavantajları:
- Üretim bozukluğuna bağlı azospermide çoğu zaman yeterli sperm bulunamaz.
2. TESE (Testicular Sperm Extraction)
TESE, testislerden küçük bir kesi yapılarak parça alınması ve bu dokudan sperm hücrelerinin izole edilmesi işlemidir. Genel veya lokal anestezi altında yapılabilir. TESA’ya göre daha invazivdir, çünkü cerrahi kesi içerir.
Kimlere Yapılır?
- TESA ile sperm elde edilemeyen hastalarda.
- Testislerinde kısmi sperm üretimi olan ancak meniye ulaşmayan erkeklerde.
- Hem obstrüktif hem de bazı non-obstrüktif azospermi vakalarında.
Avantajları:
- TESA’ya göre daha yüksek oranda sperm bulma şansı vardır.
- Tekrarlanabilir bir işlemdir.
Dezavantajları:
- Cerrahi bir girişimdir, doku kaybı riski vardır.
- İyileşme süresi TESA’ya göre daha uzundur.
3. Mikro-TESE (Mikroskopik Testicular Sperm Extraction)
Mikro-TESE, günümüzde non-obstrüktif azospermi (sperm üretim bozukluğu) hastaları için en etkili yöntemlerden biridir. Bu işlemde, ameliyat mikroskobu altında testis dokusu detaylı olarak incelenir ve sperm üretiminin olduğu bölgelerden doku örnekleri alınır.
Kimlere Yapılır?
- Non-obstrüktif azospermi (sperm üretim bozukluğu) hastalarına.
- Önceki TESE veya TESA işlemlerinde sperm bulunamayan hastalara.
- Genetik veya hormonal bozukluklara bağlı ileri derecede sperm üretim yetersizliği olan erkeklere.
Avantajları:
- En ileri vakalarda bile sperm bulma şansı %30-50 arasındadır.
- Normal TESE’ye göre daha fazla sperm elde edilebilir.
- Mikroskop altında seçici doku çıkarımı yapıldığından testis dokusuna daha az zarar verir.
Dezavantajları:
- Diğer yöntemlere göre daha uzun süren bir operasyondur.
- Genel anestezi gerektirir.
4. PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration)
PESA, epididim adı verilen testislerin arka kısmında bulunan sperm kanallarından ince bir iğne ile sperm çekilmesi işlemidir. Bu yöntem genellikle sperm kanallarındaki tıkanıklıklarda kullanılır.
Kimlere Yapılır?
- Obstrüktif azospermi (tıkanıklığa bağlı sperm çıkışının olmadığı) erkeklere.
- Özellikle doğuştan sperm kanallarının olmaması (vas deferens yokluğu) gibi durumlarda.
- Daha önce geçirilmiş enfeksiyon ya da cerrahilere bağlı kanal tıkanıklığı olanlarda.
Avantajları:
- Basit ve hızlıdır.
- Ameliyat gerektirmez, lokal anestezi altında yapılabilir.
Dezavantajları:
- Her zaman yeterli sayıda kaliteli sperm bulunamayabilir.
- Tekrarlanması gerekebilir.
5. MESA (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration)
MESA, epididimden mikroskop eşliğinde cerrahi olarak sperm alınması işlemidir. PESA’ya göre daha detaylı ve ileri bir tekniktir. Cerrahi olarak epididim açılır ve sperm kanallarındaki sıvı mikroskop altında incelenerek spermler toplanır.
Kimlere Yapılır?
- PESA ile yeterli sperm elde edilemeyen obstrüktif azospermi hastalarına.
- Doğuştan sperm kanallarının olmadığı veya kapalı olduğu erkeklere.
- Mikroenjeksiyon (ICSI) için kaliteli sperm gereken durumlarda.
Avantajları:
- Daha fazla ve kaliteli sperm elde edilebilir.
- Embriyo dondurma için kullanılabilecek sayıda sperm bulunabilir.
Dezavantajları:
- PESA’ya göre daha invazivdir.
- Mikrocerrahi deneyimi gerektirir.
Yöntemlerin Birbirinden Farkları
- TESA ve TESE, doğrudan testis dokusundan sperm elde etmeyi amaçlar.
- Mikro-TESE, özellikle sperm üretim bozukluğu olan hastalarda mikroskop altında en verimli bölgelerden sperm bulmayı sağlar.
- PESA ve MESA ise testislerin dışında, epididimden sperm elde etmeyi hedefler. Bu nedenle genellikle tıkanıklığa bağlı azospermi vakalarında tercih edilir.
Hangi Yöntemin Seçileceğine Nasıl Karar Verilir?
Seçilecek yöntem tamamen hastanın durumuna bağlıdır. Kararı, üroloji ve tüp bebek uzmanlarının birlikte değerlendirmesi gerekir.
- Tıkanıklığa bağlı azospermi: PESA, MESA veya TESA tercih edilebilir.
- Üretim bozukluğuna bağlı azospermi: Mikro-TESE en uygun yöntemdir.
- Hafif olgular: Öncelikle TESA gibi basit yöntemler denenebilir.
Elde Edilen Spermler Nasıl Kullanılır?
Bu yöntemlerle elde edilen spermler, doğal yolla gebelik için yeterli değildir. Ancak laboratuvar ortamında, özellikle mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemiyle yumurtanın içine enjekte edilerek döllenme sağlanır. Böylece tek bir sperm bile gebelik için yeterli olabilir.
Ayrıca, fazla elde edilen spermler dondurularak ileride tekrar kullanılabilir. Bu, hastaya tekrar tekrar cerrahi müdahale yapılmasını engeller.
TESA, TESE, Mikro-TESE, PESA ve MESA, azospermi hastaları için umut ışığı olan yöntemlerdir. Her biri farklı endikasyonlara göre uygulanır: TESA ve TESE testis dokusuna, PESA ve MESA epididime yönelikken, Mikro-TESE en ileri vakalarda dahi sperm bulma şansını artırır.
Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA
ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI
WhatsApp