ÜROLOJİ

İnterstisyel Sistit Nedir?

İnterstisyel sistit (İS), mesane duvarının iç tabakasındaki koruyucu mukozanın (glikozaminoglikan tabaka) bozulmasıyla karakterize bir durumdur. Bu tabakanın zarar görmesiyle idrarın içindeki toksik maddeler mesane duvarına temas eder ve kronik iltihap, ağrı ve hassasiyet gelişir.

Normal bir mesane, idrarla doldukça genişler ve beyinle iletişim kurarak idrara çıkma ihtiyacı oluşturur. İnterstisyel sistitte bu iletişim bozulur, mesane çok daha az dolsa bile yoğun bir sıkışma ve ağrı hissi oluşur. Bu nedenle hastalar gün içinde sık sık tuvalete gider, gece uykuları da bölünür.

İnterstisyel Sistitin Nedenleri

İnterstisyel sistitin kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Ancak araştırmalar, birden fazla faktörün hastalığın gelişiminde rol oynadığını göstermektedir:

1. Mesane Duvarı Hasarı

Mesane iç yüzeyini koruyan mukus tabakasının hasar görmesi, idrarın tahriş edici bileşenlerinin mesane dokusuna sızmasına neden olur. Bu da kronik iltihaplanma ve ağrıya yol açar.

2. Otoimmün Mekanizma

Bazı bilimsel bulgular, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla mesane dokusuna saldırarak iltihaba neden olabileceğini göstermektedir. İnterstisyel sistit, otoimmün hastalıklarla birlikte görülebilir.

3. Sinirsel Duyarlılık

Mesane duvarındaki sinirlerin aşırı hassas hale gelmesi, ağrı eşiğini düşürür. Bu durum, idrar doluluğu az olsa bile yoğun ağrı hissine yol açar.

4. Genetik ve Kalıtsal Faktörler

Aile öyküsünde interstisyel sistit bulunan bireylerde hastalığın görülme riski daha yüksektir. Bu da genetik yatkınlığın rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

5. Enfeksiyon Geçmişi

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları veya mesane iltihapları, mesane dokusunda kalıcı hasar bırakabilir. Bu durum ilerleyen dönemde interstisyel sistite zemin hazırlayabilir.

6. Hormonal Faktörler

Hastalık çoğunlukla kadınlarda görülür ve belirtiler adet döngüsüyle değişkenlik gösterebilir. Bu durum, östrojen hormonunun mesane sağlığı üzerindeki etkisine işaret etmektedir.

İnterstisyel Sistitin Belirtileri

İnterstisyel sistit, belirtileri itibariyle idrar yolu enfeksiyonuna benzese de, enfeksiyon olmamasına rağmen şikâyetlerin kronik şekilde devam etmesiyle ayrılır. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Mesane veya alt karın bölgesinde sürekli ağrı ve baskı hissi
• Sık idrara çıkma (günde 20-60 kez kadar)
• İdrar yaparken yanma veya rahatsızlık
• İdrar sonrası ağrının azalması, ancak kısa sürede tekrar artması
• Gece sık idrara kalkma (noktüri)
• Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
• Şişkinlik, karın dolgunluğu ve huzursuzluk hissi

Belirtiler bazen dönemsel olarak artabilir veya azalabilir. Bu dalgalanmalar “alevlenme” ve “remisyon” dönemleri olarak tanımlanır.

İnterstisyel Sistit Tanısı Nasıl Konur?

İnterstisyel sistit tanısı, genellikle dışlama yöntemiyle konur. Yani, benzer semptomlara yol açabilecek diğer hastalıklar (idrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşı, vajinal enfeksiyon, endometriozis vb.) elendikten sonra teşhis edilir.
Tanı süreci şu adımları içerir:

1. Tıbbi Öykü ve Fizik Muayene

Hastanın şikâyetlerinin süresi, şiddeti, idrara çıkma sıklığı ve ağrı düzeyi değerlendirilir. Ayrıca pelvik bölge palpasyonla incelenir.

2. İdrar Tahlili ve Kültürü

Enfeksiyon olup olmadığını anlamak için yapılan temel testtir. Eğer enfeksiyon yoksa ve belirtiler devam ediyorsa interstisyel sistit düşünülür.

3. Sistoskopi

Mesane iç yüzeyini incelemek için kullanılan optik bir yöntemdir. Sistoskopi sırasında mesane dolum kapasitesi değerlendirilir ve “Hunner ülseri” adı verilen yaralar aranır. Bu ülserler interstisyel sistit için tipik bir bulgudur.

4. Mesane Günlüğü

Hastadan, 24 saat boyunca idrara çıkma sıklığını ve miktarını kaydetmesi istenir. Bu kayıt, hastalığın ciddiyetini belirlemede yardımcı olur.

5. Ürodinamik Testler

Mesanenin dolum ve boşaltım işlevleri ölçülerek anormal kasılmalar veya sinirsel hassasiyet değerlendirilir.

İnterstisyel Sistit Tedavi Yöntemleri

İnterstisyel sistit için tek bir tedavi yöntemi bulunmaz; genellikle hastaya özel çok yönlü bir tedavi planı uygulanır. Amaç, ağrıyı azaltmak, mesane kapasitesini artırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.

1. Yaşam Tarzı ve Diyet Değişiklikleri

Bazı gıdalar ve içecekler mesaneyi tahriş edebilir. Hastalara şu öneriler yapılır:

• Kafein, alkol, asitli içecekler, baharatlı yiyecekler ve yapay tatlandırıcılardan kaçının.
• Günlük yeterli su tüketin.
• İdrar yapma alışkanlığınızı düzenleyin.
• Pelvik taban kaslarını gevşetmeye yönelik egzersizler yapın.

2. İlaç Tedavisi

• Ağrı kesiciler: Hafif vakalarda ağrıyı azaltmak için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) kullanılabilir.
• Mesane koruyucu ilaçlar: Pentosan polisülfat sodyum (Elmiron) gibi ilaçlar, mesane duvarını onarmaya yardımcı olur.
• Antihistaminikler: Alerjik mekanizmaları baskılayarak semptomları azaltabilir.
• Trisiklik antidepresanlar: Sinir hassasiyetini azaltmak ve ağrıyı kontrol altına almak için düşük dozlarda kullanılabilir.

3. Mesane İçi Tedaviler (İnstilasyon)

Doktor, özel solüsyonları doğrudan mesane içine uygulayarak tahrişi azaltabilir. Bu solüsyonlar genellikle heparin, lidokain veya DMSO (dimetil sülfoksit) içerir. Düzenli seanslarla semptomlar hafifler.

4. Fizik Tedavi

Pelvik taban kaslarını gevşetmeye yönelik fizik tedavi teknikleri, özellikle kas spazmına bağlı ağrıyı azaltmada etkilidir. Biofeedback uygulamaları da fayda sağlayabilir.

5. Sinir Uyarımı (Nöromodülasyon)

Elektriksel sinir uyarımı yöntemleri (örneğin sakral sinir stimülasyonu), mesane sinirlerinin aktivitesini düzenleyerek ağrı ve sık idrara çıkma belirtilerini azaltabilir.

6. Cerrahi Müdahale

Çok ileri vakalarda, diğer tedavilere yanıt alınamazsa cerrahi seçenekler gündeme gelir. Ancak bu yöntemler en son çare olarak uygulanır, çünkü komplikasyon riski yüksektir.

İnterstisyel Sistit ile Yaşam

İnterstisyel sistit kronik bir hastalık olduğu için tedavi süreci sabır ve düzenli takip gerektirir.
Hastalar şu noktalara dikkat etmelidir:

• Stresi azaltmak için meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri yapılabilir.
• Düzenli uyku ve dengeli beslenme, semptomların hafiflemesine yardımcı olur.
• Destek gruplarına katılmak, duygusal yükü hafifletir ve bilgi paylaşımı sağlar.

İnterstisyel sistit, kronik ağrı ve sık idrara çıkma gibi belirtilerle yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Ancak doğru tanı, kişiye özel tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle bu rahatsızlık kontrol altına alınabilir.

Erken teşhis ve düzenli doktor takibi, semptomların azalması ve hastaların günlük yaşamlarına konforla devam etmesi açısından büyük önem taşır.

Op.Dr. Taner ÇAVUMİRZA

ÜROLOJİ/ ANDROLOJİ UZMANI